บรรจุภัณฑ์ คือ อะไรและอีกหลากหลายเรื่องเกี่ยวกับบรรจุภัณฑ์ที่คุณยังไม่รู้

บรรจุภัณฑ์ คือ วัตถุที่ใช้สำหรับทำการบรรจุหีบห่อโดยมีวัตถุประสงค์ที่ช่วยในเรื่องของการป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดกับสิ่งของ สินค้า เป็นต้น บรรจุภัณฑ์นั้นถือว่าเป็นอีกหนึ่งผลิตภัณฑ์ที่มีความหลากหลายและใช้กันอย่างแพร่หลายมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน บทความชุดนี้ผมจะพาท่านไปลงลึกถึงเรื่องราวของบรรจุภัณฑ์ว่าจะมีเรื่องที่น่าสนใจอย่างไรบ้างที่คุณอาจคาดไม่ถึง

บรรจุภัณฑ์ คือ มีความเป็นมาอย่างไร

กล่าวถึงความเป็นมาของสิ่งที่เรียกว่าบรรจุภัณฑ์ จากหลักฐานเชื่อว่ามนุษย์ยุคหินเป็นชนกลุ่มแรกที่ค้นพบจากความบังเอิญ โดยการนำดินเหนียวมาปั้นและม้วนยืดเป็นเส้นยาวแล้วขดวางซ้อนกันเป็นวงกลมตามแนวความสูงเพื่อใช้เป็นภาชนะ เมื่อนำไปเผาด้วยฟืนทำให้ได้ภาชนะสำหรับบรรจุน้ำที่ไม่รั่วซึม จากความบังเอิญจึงกลายเป็นจุดกำเนิดบรรจุภัณฑ์อาหารและเครื่องดื่ม ที่ใช้ต่อ ๆ กันมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งได้พัฒนามาตามลำดับ จนทำให้เกิดนวัตกรรมบรรจุภัณฑ์รูปแบบใหม่ ๆ ขึ้นมากมากมาย

สำหรับประเทศไทย การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ หรือมีการผลิตบรรจุภัณฑ์เพื่อนำมาใช้ในวิถีชีวิต ในสมัยสุโขทัยมีหลักฐานจากหลักศิลาจารึกเป็นประโยคหนึ่งที่จารึกว่า “ใครใคร่ค้า ค้า” และ “ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว” ซึ่งเป็นการสะท้อนให้เห็นว่า มีการผลิตบรรจุภัณฑ์เพื่อใช้ในวิถีชีวิต อันได้แก่ ข้องไม้ไผ่สำหรับใส่ปลา สานตะกร้าใช้ใส่พืชผัก การผลิตหม้อดินเผาสำหรับหุงต้มซึ่งในสมัยสุโขทัยนับได้ว่ามีชื่อเสียงด้านเครื่องปั้นดินเผา หรือตัดไม้ไผ่ที่เป็นวัสดุจากธรรมชาติมาใส่น้ำดื่ม ใช้ใบตอง ใบไม้บางชนิดมาใส่อาหารหรือใช้ในการแปรรูปอาหาร

ในสมัยกรุงศรีอยุธยา กล่องกระดาษ กล่องกระดาษลูกฟูก หรือบรรจุภัณฑ์จากกระดาษ ยังไม่เป็นที่รู้จักนอกจากยังไม่มีโรงงานผลิตกระดาษแล้ว ในยุคนั้นเห็นว่ากระดาษเป็นของสูงเนื่องจากกระดาษข่อยหรือสมุดข่อยใช้สำหรับจดสูตรยาตำราหลวง ยาพื้นเมือง ยาผีบอก หรือใช้สำหรับพระบรมราชโองการของพระเจ้าอยู่หัว จึงไม่ควรนำมาใช้หีบห่อหรือทำเป็นบรรจุภัณฑ์ใส่สิ่งของ การพัฒนาหรือผลิตบรรจุภัณฑ์ในอดีตจนถึงปัจจุบัน จึงแสดงถึงการผลิตตามรูปแบบการใช้สอยในชีวิตประจำวัน ดังนี้

การพัฒนาบรรจุภัณฑ์อาหารและเครื่องดื่มหรือบรรจุภัณฑ์รูปแบบต่าง ๆ เริ่มจากการใช้วัสดุจากธรรมชาติมาผลิตวัสดุธรรมชาติ เช่น ไม้ไผ่ ใบตอง เชือกกล้วย ใบลาน ปอ หรือดินที่นำมาทำเป็นเครื่องปั้นดินเผา
จากนั้นค่อยๆ พัฒนามาเป็นการใช้โลหะผลิตเป็นบรรจุภัณฑ์ เช่น หีบเหล็กบรรจุเครื่องมือเครื่องใช้ หีบไม้ กล่องใส่ขนม หรือกล่องยาเส้นจากโลหะและไม้
ขั้นตอนการใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วยในกระบวนการผลิตบรรจุภัณฑ์ ตัวอย่างเช่น การผลิต บรรจุภัณฑ์กระดาษ บรรจุภัณฑ์พลาสติก เครื่องแก้วเจียรนัย ขวดแก้ว อลูมินัม ฟลอยล์ โฟม และ และการผลิตบรรจุภัณฑ์อาหารจากกระดาษ เช่น กล่องกระดาษ กล่องกระดาษลูกฟูก พาเลทกระดาษ เยื่อกระดาษขึ้นรูป กล่องกระดาษใส่อาหาร กล่องกระดาษใส่ขนม หรืออื่น ๆ เพื่อป้องกันปัญหามลภาวะและสิ่งแวดล้อม

หน้าที่และประโยชน์ของ บรรจุภัณฑ์

กล่าวถึงหน้าที่และประโยชน์ของบรรจุภัณฑ์จะมีรายละเอียดอย่างไรบ้าง ดังนี้

หน้าที่ของบรรจุภัณฑ์

ไว้ใช้สำหรับบรรจุสิ่งของ พัสดุ ข้าวของเครื่องใช้ต่างๆตั้งแต่ขนาดเล็กไปจนถึงขนาดใหญ่
ช่วยรักษาสินค้าให้คงอยู่ในสภาพที่สมบูรณ์
ทำหน้าที่ในการแสดงข้อมูลของผู้ผลิตและตัวสินค้าผ่านฉลาก อาทิ วันเดือนปีที่ผลิต เครื่องหมายการค้า แหล่งผลิตหรือนำเข้า เป็นต้น
ทำหน้าที่ในการเป็นส่วนสำคัญที่ช่วยกระตุ้นยอดขาย จากการออกแบบ ดีไซน์และสื่อสารกับลูกค้าถึงผลิตภัณฑ์ของคุณ
ทำหน้าที่รักษาสินค้าภายในให้มีการจัดส่งที่สะดวกขึ้น อีกทั้งยังง่ายต่อการจัดเก็บและจัดเรียงด้วยครับ

ประโยชน์ของบรรจุภัณฑ์

มีความแข็งแรงทนทาน ช่วยป้องกันความเสียหายต่อตัวสินค้าหรือพัสดุ
ทำให้การจัดเก็บสิ่งของง่ายขึ้น และมีความเป็นระเบียบมากขึ้น
ช่วยยกระดับแบรนด์หรือสินค้านั้นๆให้ดูน่าสนใจดึงดูดลูกค้าได้ง่ายขึ้นส่งผลดีต่อการตลาด
สามารถนำไปใช้บรรจุสิ่งของได้หลากหลายประเภท ตั้งแต่ของใช้ ไปจนถึงอาหาร
มีบรรจุภัณฑ์หลายแบบที่รองรับสินค้าทุกประเภท อย่างเช่น ขนาด น้ำหนัก เป็นต้น
ทำให้การขนส่งง่ายปลอดภัย ช่วยรักษาสินค้าให้อยู่สภาพที่สะดวกต่อการจัดส่งอีกด้วย

วัสดุที่ได้รับความนิยมในการผลิตบรรจุภัณฑ์มีแบบใดบ้าง

จากหัวข้อในข้างต้นจะเห็นได้ว่าบรรจุภัณฑ์นั้นมีประโยชน์และข้อดีมากมาย แต่หลายคนที่เกิดข้อสงสัยว่าแล้วบรรจุภัณฑ์ที่มีหลากหลายประเภทนั้นแต่ละแบบมีการใช้วัสดุใดในขั้นตอนกระบวนการผลิต ซึ่งวัสดุที่ใช้ในการผลิตบรรจุภัณฑ์นั้นมีหลากแบบมีคุณสมบัติและความเหมาะสมที่แตกต่างกันไปตามวัตถุประสงค์ของการใช้ที่ต้องมีความสอดคล้องและตอบโจทย์ อย่างที่ทราบถึงความหมายและที่มาของบรรจุภัณฑ์ ทำให้ทราบถึงวัตถุประสงค์ของบรรจุภัณฑ์ว่าคือสิ่งของที่นำไปใช้แบบใด ใช่ครับบรรจุภัณฑ์ไว้ใช้สำหรับบรรจุสิ่งของแต่ว่าบรรจุภัณฑ์จำแนกได้กี่ประเภท ซึ่งสิ่งที่เรียกว่าบรรจุภัณฑ์สามารถแบ่งได้ 6 ประเภทหลักดังนั้นมาดูกันว่าวัสดุที่เป็นที่นิยมนำมาใช้ผลิตบรรจุภัณฑ์ตัวท็อปๆเลยนั้นจะมีวัสดุชนิดใดบ้าง ดังนี้

กระดาษ วัสดุกระดาษเป็นหนึ่งในวัสดุยอดนิยมที่ใช้นำมาผลิตเป็นบรรจุภัณฑ์เนื่องจากย่อยสลายง่าย น้ำหนักเบา มีความแข็งแรงทนทาน โดย กระดาษที่มักจะใช้ในการผลิตกล่องบรรจุภัณฑ์ก็คือ กระดาษลูกฟูก ซึ่งแบ่งออกได้หลายเกรด ตัวอย่างกล่องบรรจุภัณฑ์จากกระดาษอาทิเช่น กล่องพัสดุ กล่องไปรษณีย์ กล่องใส่ผลไม้ ถุงกระดาษ เป็นต้น
พลาสติก อีกวัสดุที่ใช้ในการผลิตเป็นบรรจุภัณฑ์ที่มีความแพร่หลายอย่างมาก เนื่องจากราคาถูก น้ำหนักเบา แต่ก็มีข้อเสียตรงที่เป็นวัสดุที่ย่อยสลายยากอาจส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างบรรจุภัณฑ์พลาสติก เช่น กล่องใส่อาหาร ลังบรรจุเสื้อผ้า เป็นต้น
โฟม เป็นวัสดุที่ทำมาจากพลาสติกที่นำมาผ่านกระบวนการขึ้นรูปโดยใช้สารช่วยการขยายตัว (blowing agent) เพื่อให้พลาสติกมีลักษณะฟูและเบา มักจะเห็นจาก กล่องใส่ข้าวตามสั่ง ถังกระติกน้ำแข็ง เป็นอีกวัสดุที่ย่อยสลายยากเพราะทำมาจากพลาสติก
วัสดุประเภทโลหะ เป็นวัสดุที่มีความแข็งแรงทนทาน ทั้งบรรจุภัณฑ์ที่เป็นเหล็ก ทองแดง โดยบรรจุภัณฑ์ที่ทำมาจากวัสดุประเภทโลหะที่เห็นได้บ่อยๆ อาทิ กล่องใส่เครื่องเขียน กล่องบรรจุเครื่องดื่มแอลกฮอล์ เป็นต้น
ไม้ เป็นอีกวัสดุจากธรรมชาติที่สามารถนำไปผ่านกระบวนการผลิตเป็นบรรจุภัณฑ์ให้ความรู้สึกพรีเมี่ยมเรียบรหรู แล้วคลาสสิคไปในตัว มักเห็นบรรจุภัณฑ์ที่ทำจากไม้ใช้บรรจุสินค้าที่มีราคาแพง อย่างเช่น กล่องใส่ซิกก้า กล่องนาฬิกา กล่องใส่ไวน์ เป็นต้น
แก้ว กระบวนการผลิตแก้ว สามารถใช้เศษชิ้นส่วนแก้วมาหลอมเข้าทำใหม่ได้ ช่วยลดต้นทุนและทรัพยากรในการผลิต จึงถือได้ว่าเป็นบรรจุภัณฑ์ที่จะเน้นความสวยงาม และความหรูหราเป็นหลัก แต่เนื่องจากความที่เป็นแก้วแตกหักได้ง่าย จึงไม่สามารถนำไปใช้เป็นบรรจุภัณฑ์เพื่อการขนส่งได้

สรุปให้เข้าใจได้ง่ายๆว่า บรรจุภัณฑ์ ก็คือ สิ่งที่ผลิตขึ้นมาเพื่อจะนำมาห่อหุ้มสิ่งของหรือสินค้าชนิดต่างๆ เพื่อทำการปกป้องหรือป้องกันสินค้าเหล่านั้นจากการขนส่ง และยังเป็นการช่วยเก็บรักษาสินค้าจากปัจจัยภายนอกที่อาจทำให้เกิดความเสียหาย ทั้งยังสามารถยืดอายุสินค้าเหล่านั้นได้ อีกทั้งยังมีหลากหลายประเภทที่เหมาะสมกับสินค้าที่แตกต่างกันไปทั้งขนาด รูปทรง น้ำหนัก อีกทั้งยังมีการใช้วัสดุในการผลิตที่แบ่งออกได้หลายประเภทด้วย สุดท้ายนี้หวังว่าบทความชุดนี้จะช่วยให้ท่านที่สนใจและยังไม่ทราบถึงความหมายของบรรจุภัณฑ์ให้รู้จักผลิตภัณฑ์นี้ขึ้น ที่สำคัญควรเลือกใช้ให้ถูกประเภทอีกด้วย